JavaScript Nədir?
Javascript nədir?
JavaScript, veb tərtibatçılarının veb səhifələri, tətbiqləri, serverləri və hətta oyunları inkişaf etdirərkən daha dinamik qarşılıqlı əlaqə yaratmaq üçün istifadə etdiyi sinxron və single-thread proqramlaşdırma (skript) dilidir. Yəni sətir-sətir işləyir və bir sətir yerinə yetirilənə və əməliyyat başa çatana qədər digərinə keçmir. Single-thread: Javascript mühərriki bir anda yalnız bir işi görür. C#, Java (Multi-thread proqramlaşdırma) kimi dillərdə yaradılmış thread strukturları ilə multi-thread əməliyyatı təmin edilsə də, bu, javascript-də mümkün deyil, bütün proseslər bir thread üzərində və eyni zamanda bir prosessor nüvəsində işləyir. JavaScript 1995-ci ilin sentyabrında Netscape işçisi Brendan Eyx (Brandan Eich) tərəfindən 10 günlük müddət ərzində yaradılmışdır. Onun adı əvvəlcə Mocha idi və dil daha sonra JavaScript olmamışdan əvvəl Mona, sonra isə LiveScript adlandırıldı. Dilin ilk versiyaları xüsusi olaraq Netscape-ə xas idi və məhdud funksionallığa malik idi, lakin zaman keçdikcə tərtibatçı cəmiyyətinin köməyi ilə böyüməyə davam etdi. 1996-cı ildə JavaScript rəsmi olaraq ECMAScript oldu və ECMAScript 2 1998-ci ildə, ECMAScript 3 isə 1999-cu ildə gəldi. Bu, indiki JS-ə çevrildi və təkcə müxtəlif brauzerlərdə deyil, həm də mobil və masaüstü kompüterlər kimi müxtəlif cihazlarda işləyirdi. JavaScript o vaxtdan bəri böyüməyə davam etdi və 2016-cı ildən etibarən veb saytların 92%-i JS-dən istifadə etməyə başladı. Cəmi 20 il ərzində o, ibtidai skript dilindən dünyanın ən populyar dilinə çevrilib.
JavaScript ilə nələr etmək olar?
- Veb və Mobil Proqramlar Yaradılması:
JavaScript veb və mobil proqramların inkişafı üçün JavaScript çərçivələri adlanan daxili kod kitabxanaları toplusuna malikdir. Tərtibatçılar bir dəfə qurulan və istənilən cihazda işlədilə bilən platformadan müstəqil proqramlar yaratmaq üçün bir çox açıq mənbə və ya pulsuz mövcud çərçivələrdən istifadə edə bilərlər. Həmçinin, JavaScript kodu yüngüldür və daha az emal tələb edir, buna görə tərtibatçılar ondan asanlıqla mobil proqramlar yaratmaq üçün istifadə edə bilərlər.
- Veb Serverlərin və Server Proqramlarının yaradılması:
JavaScript tərtibatçılara Node.js vasitəsilə veb serverlər və backend infrastrukturu yaratmağa imkan verir ki, bu da veb serverin yaradılmasında vaxt və səylərə qənaət edir.
- Oyun Yaratmaq
JavaScript, tərtibatçıların brauzer oyunları yaratmaq üçün istifadə edə biləcəyi faydalı proqramlaşdırma dilidir. Bəzi JavaScript kod kitabxanaları tərtibatçılara canlı oyun yaratmağa və müxtəlif veb, mobil oyun platformalarına yaymağa imkan verir. Tərtibatçılar həmçinin 2D və 3D animasiyalı şəkillərin və qrafiklərin kompleks şəkildə göstərilməsinə dəstək verirlər. JavaScript, HTML5 və WebGL kimi Tətbiq Proqramlaşdırma İnterfeysi (API) ilə istifadə edildikdə oyun qurmağınıza kömək edə bilər. Phaser, GDevelop və Kiwi.js kimi çoxsaylı JS əsaslı oyun mühərrikləri qrafiklərin göstərilməsi, kodun təkrar emalı və platformalararası proqramlar üçün istifadə edilə bilər. JavaScript oyun mühərrikləri ilə hazırlanmış bəzi oyunlar Angry Birds, The Wizard, Little Alchemy, Polycraft, HexGL, CrossCode, Bejeweled, Gods Will be Watching və 2048-dir.
- İnteraktiv UX
JavaScript-in nə üçün istifadə edildiyini təsvir edən ən ümumi nümunə interaktiv istifadəçi təcrübəsinin (UX) çatdırılmasının təmin edilməsidi. JavaScript front-end inkişafı üçün əsas texnologiyalardandır.
- AI və Maşın Öyrənmə Layihələri
JavaScript-də süni intellektlə əlaqəli layihələrin inkişafını dəstəkləmək üçün kitabxanalar var. Məsələn, Tensorflow.js maşın öyrənməsi üçün JavaScript kitabxanasıdır. Kitabxanadan istifadə edərək maşın öyrənmə modelləri yarada və öyrənə bilərsiniz.
JavaScript-in üstünlükləri nələrdir?
JavaScript onu rəqiblərindən daha yaxşı seçim edən bir sıra üstünlüklərə malikdir. JavaScript istifadə etdiyiniz zaman aşağıdakı maddələrdən faydalanırsınız.
- Sadəlik ‒ JavaScript-in sadə təbiəti onu öyrənməyi və tətbiq etməyi asanlaşdırır və bəzi digər dillərdən daha sürətli işləyir. Səhvləri aşkar etmək və düzəltmək də asandır.
- Sürət ‒ JS əvvəlcə serverə qoşulmadan və ya kompilyatora ehtiyac duymadan skriptləri birbaşa veb-brauzer daxilində icra edir. Bundan əlavə, əksər əsas brauzerlər proqramın icrası zamanı JavaScript-ə kodu tərtib etməyə imkan verir.
- Çox yönlülük ‒ JS, PHP, Perl və Java kimi digər dillərə uyğundur. O, həmçinin məlumat elmini və maşın öyrənməsini tərtibatçılar üçün əlçatan edir.
- Populyarlıq ‒ Məhdud texniki bacarıqları və JavaScript biliyi olan yeni başlayanlara kömək etmək üçün çoxsaylı resurs və forumlar mövcuddur.
- Server yükü ‒ Müştəri tərəfində işləməyin digər üstünlüyü JavaScript-in serverə göndərilən sorğuları azaltmasıdır. Məlumatların yoxlanılması veb brauzer vasitəsilə həyata keçirilə bilər və yeniləmələr yalnız müəyyən veb səhifə bölmələri üçün etibarlıdır.
- Yeniləmələr ‒ JavaScript inkişaf komandası və ECMA International sənayenin aktuallığını təmin etmək üçün daim yenilənir və yeni çərçivələr və kitabxanalar yaradır.
JavaScript-in zəif tərəfləri nələrdir?
Düşünə biləcəyiniz hər bir proqramlaşdırma dilinin bəzi zəif tərəfləri var. JavaScript-in bəzi zəif cəhətləri bunlardır:
- İstismarlara qarşı zəifdir;
- Həmişə müxtəlif brauzerlər və cihazlar tərəfindən dəstəklənmir;
- JS kodları olduqca böyükdür.
- Fərqli cihazlarda fərqli şəkildə işlədilə bilər, bu da uyğunsuzluğa səbəb ola bilər.
- JavaScript proqramçıya dəyişən tipini təyin etməyə imkan vermir. Dəyişən istənilən məlumat növünü saxlaya bilər və əməliyyatlar dəyişən tipini qəbul edir. Nəticə hər hansı digər məlumat növünə də çevrilə bilər; məsələn, əməliyyat nəticəni 5 rəqəmi əvəzinə "5" sətri kimi qaytara bilər. Bu, təsadüfi kodlaşdırma xətalarına və tip səhvlərinə görə kodda səhvlərə səbəb ola bilər.
TypeScript nədir?
TypeScript, sintaksisinə statik növlər (type) əlavə etməklə JavaScript-i təkmilləşdirən proqramlaşdırma dilidir. TypeScript JavaScript-ə əlavə sintaksis əlavə edir ki, kod redaktoru alətləri kodlaşdırma xətalarını erkən tuta bilsin. Eyni zamanda, TypeScript kodu JavaScript-ə çevrilir və JavaScript ilə eyni faydaları təmin edir. O, həmçinin proqramlarda və JavaScript çərçivələri və kitabxanaları ilə işləyir.
Müəllif
